ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਧੜਕਣ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ

"ਪਿਸਤੌਲਾਂ ਤੇ ਬੰਬਾਂ ਨਾਲ ਕਦੇ
ਇਨਕਲਾਬ ਨਹੀਂ ਲਿਆਏ ਜਾਂਦੇ,
ਸਗੋਂ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਤਲਵਾਰ,
ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਣ 'ਤੇ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ'
-ਭਗਤ ਸਿੰਘ


-ਜਬ ਕਫਸ ਸੇ ਲਾਸ ਨਿਕਲੀ ਬੁਲਬੁਲੇ
ਨਾਸ਼ਾਦ ਕੀ
ਇਸ ਕਦਰ ਰੋਇਆ ਕਿ ਹਿਚਕੀ ਬੰਧ
ਗਈ ਸੱਯਦ ਕੀ।
ਕਮਸਿਨੀ ਮੇਂ ਖੇਲ ਖੇਲੇ ਨਾਮ ਲੇ ਲੇ ਕਰ ਤੇਰੇ।
(ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਮਾਹੌਰ ਤੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੁਣਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ)

-ਸੇਵਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦੜੀਏ ਬੜੀ ਔਖੀ
ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਢੇਰ ਸੁਖਲੀਆਂ ਨੇ,
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਪੈਰ ਪਾਇਆ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੱਖ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝਲੀਆਂ ਨੇ।
(ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਕਸਰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭੇ ਦੀਆਂ ਇਹ ਤੁਕਾਂ ਗਾਉਂਦਾ)





ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਮੇਰੀ ਇਕ ਕਵਿਤਾ










ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ

"ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਛਪੀ ਮੇਰੀ ਤਸਵੀਰ ਤੂੰ ਕਿੰਝ ਵੇਖੀ?
ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜੀ ਪਿਸਤੌਲ ਹੀ ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਵੇਖੀ?
ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਲੈਨਿਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਸੀ
ਦੋ-ਚਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੀ ਹੀ ਤਸਵੀਰ ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਵੇਖੀ?
ਹਰ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਪਰ ਹੱਕ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੀ
ਤੂੰ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਕਿਉਂ ਨਾ ਵੇਖੀ?"

ਹੱਕ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਨ ਦੀ ਚਾਹਤ
ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ

"ਲੱਭ ਨਾ ਸਕਿਆ ਤੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਲ਼ਿਖਤਾਂ **
ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਰੋਲੇ ਵਿਚ ਹੈ ਜੋ ਰੁੱਲੀਆਂ
ਉਹ ਤੂੰ ਨਾ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਤਾਂ ਕੌਣ ਪੜ੍ਹੇਗਾ?
ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਲਈ ਹੀ ਸਨ ਲਿਖੀਆਂ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਗਰਾਮ ਦਾ ਸੱਚ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ
ਲ਼ੱਭ
ਕਿੱਥੇ ਵਾਂਗ ਪਤਾਸੇ ਘੁਲੀਆਂ।"

ਉਹਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਣ ਦੀ ਚਾਹਤ
ਮੇਰੇ ਮਨ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ


"ਮੇਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਸੀ
ਤਾਂ ਤੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਹੀ ਪੜ੍ਹ ਲੈਂਦਾ
ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ
ਰੂਸੋ ਨੂੰ ਹੀ ਮਿਲ ਲੈਂਦਾ
ਜੇ ਤੂੰ ਇਨਕਲਾਬ ਨਹੀਂ ਕਹਿਣਾ ਸੀ
ਤਾਂ
ਮਗਰੋਂ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ"

'ਇਨਕਲਾਬ' ਕਹਿਣ ਦੀ ਇੱਛਾ
ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ

"ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ
ਫਰਾਂਸ ਤੇ ਰੂਸ ਦੀ ਕਰਾਂਤੀ ਨੇ ਕਿਵੇਂ
ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਾਇਆ
ਤੇ ਹੁਣ ਤੂੰ ਕਿਸੇ ਕਰਾਂਤੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਨਾ ਸਕੇ ਇਸ ਲਈ
ਤੈਂਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਹੈ ਪਾਇਆ
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਇਹਨਾਂ ਨੇ
'ਪਾੜੋ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ
ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਚਾਲਾਂ ਬਾਰੇ
ਤੈਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਸਮਝ ਨਾ ਆਇਆ"

ਇਹਨਾਂ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਚਾਹਤ
ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਵੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ
-ਮੁਖਵੀਰ








**ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਆਟੋਬਾਇਓਗ੍ਰਾਫੀ (ਆਤਮ ਕਥਾ), ਡੋਰ ਟੂ ਡੈੱਥ(ਮੌਤ ਦੇ ਬੂਹੇ 'ਤੇ), ਆਈਡੀਅਲ ਆਫ਼ ਸੋਸ਼ਲਿਜ਼ਮ (ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਆਦਰਸ਼) ਅਤੇ ਦਿ ਰੈਵੋਲਿਉਸ਼ਨਰੀ ਮੂਵਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਲਹਿਰ) ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਖੋਜ ਦੀ ਮੁਹਤਾਜ ਹੈ।

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਇਕ ਮਹਾਨ ਚਿੰਤਕ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਇਕ ਡੂੰਘੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਸੀ। ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੈਨਿਨ, ਟਰਾਟਸਕੀ ਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਕਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।ਰੂਸ ਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਕਰਾਂਤੀ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਪੜਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਕੂਨਿਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਗੌਡ ਐਂਡ ਸਟੇਟ*(ਰੱਬ ਤੇ ਸਿਆਸਤ) ਨੂੰ ਵੀ ਪੜਿਆ। ਨਿਰਲੰਬ ਸਵਾਮੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕਾਮਨ ਸੈਂਸ' ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਨਾਸਤਕਵਾਦ ਸੀ ਵਿਚ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾਈ।

ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹਨ ਯੋਗ ਪੁਸਤਕਾਂ:-
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ : ਬਲਵੀਰ ਪਰਵਾਨਾ(ਸੰਪਾ)
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ: ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ 'ਇਕ ਜੀਵਨੀ': ਜੀ.ਐਸ.ਦਿਉਲ
ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ: ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ (ਸੰਪਾ)
ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਨੋਟਬੁੱਕ: ਰਾਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਅਨੁ)
Bhagat singh making of a Revolutionary: K.C.Yadav and Babar Singh
Bhagat Singh a Biography: Jitendra Nath Sangal